Een dorp met diepe wortels
Orxeta, gelegen in de Marina Baixa, is niet alleen een schilderachtig dorp aan de voet van de bergen, maar ook een plek met een rijke en veelbewogen geschiedenis. De straten en gebouwen ademen verhalen over eeuwen van bewoning, strijd en verandering. Wie vandaag door Orxeta wandelt, wandelt langs de sporen van Iberiërs, Moren en christelijke kolonisten — een geschiedenis die nog altijd voelbaar is in de stenen muren en de cultuur van haar bewoners.
De vroegste sporen: Iberiërs en Romeinen
De geschiedenis van Orxeta begint ver voor de middeleeuwen. De vruchtbare vallei en de beschutte ligging aan de rivier Amadorio maakten dit gebied al aantrekkelijk voor de Iberiërs, die hier nederzettingen bouwden. Ook de Romeinen vestigden zich in de regio en lieten hun sporen achter in de vorm van landbouwterrassen, irrigatiekanalen en mogelijk zelfs de eerste contouren van het huidige dorp. Hoewel de zichtbare overblijfselen uit deze periode schaars zijn, wordt aangenomen dat Orxeta al in de oudheid een bescheiden gemeenschap kende die leefde van de landbouw en handel met omliggende nederzettingen.
De Moorse periode: bloei en welvaart
De komst van de Moren in de 8e eeuw markeerde het begin van een lange periode van bloei voor Orxeta. Het dorp werd volledig herbouwd volgens de tradities van al-Andalus, met
kronkelige steegjes, patio’s en een moskee die waarschijnlijk op de plek stond waar nu de kerk van San Nazario prijkt. De Moren brachten geavanceerde irrigatiesystemen mee, waarmee ze het droge land in een groene oase veranderden. Zij introduceerden ook nieuwe gewassen, zoals amandelen en vijgen, en maakten van Orxeta een belangrijk knooppunt in de lokale landbouw.
Gedurende de Moorse overheersing stond Orxeta bekend als een welvarend dorp, waar landbouw en handwerk floreerden. De inwoners leefden in harmonie met het ritme van de seizoenen en het water uit de rivier, dat zij op ingenieuze wijze verdeelden over de terrassen en velden. De naam ‘Orxeta’ zelf wordt vaak teruggevoerd op een Moorse oorsprong, al is de exacte etymologie onduidelijk.
De Reconquista: een nieuw begin
In de 13e eeuw veroverde koning Jaime I van Aragón het gebied op de Moren tijdens de christelijke Reconquista. Net als in veel andere dorpen in de regio mochten de Moren in eerste instantie blijven als mudéjares, onderworpen aan het christelijke gezag maar vrij om hun geloof en gewoonten te behouden. Orxeta bleef hierdoor een overwegend Moorse gemeenschap, zelfs na de formele inlijving bij het koninkrijk Valencia.
De balans veranderde echter drastisch in het begin van de 17e eeuw. Onder koning Filips III werden de Moriscos — nakomelingen van de moslims die zich na de Reconquista hadden bekeerd tot het christendom, maar in het geheim vaak hun oude geloof bleven belijden — verdreven uit Spanje. Dit leidde tot een dramatische leegloop van Orxeta. Velden lagen braak, huizen raakten verlaten en het dorp kwam tijdelijk tot stilstand.
Herbevolking en nieuwe bloei
In de jaren na de verdrijving van de Moriscos werd Orxeta opnieuw bevolkt door christelijke kolonisten uit Aragón en andere delen van het koninkrijk Valencia. Zij brachten hun eigen gebruiken en dialect mee, maar namen ook de landbouwtradities van hun voorgangers over. Langzaam maar zeker herstelde het dorp zich en bloeide weer op, zij het op bescheidener schaal dan tijdens de Moorse periode.
In de 18e en 19e eeuw bleef Orxeta een klein maar stabiel landbouwdorp. De productie van amandelen, olijven en druiven nam toe, en de bouw van nieuwe huizen en de uitbreiding van de kerk lieten zien dat het dorp vertrouwen had in de toekomst. De traditionele feesten en religieuze vieringen die in deze tijd ontstonden, worden tot op de dag van vandaag gevierd en maken een belangrijk deel uit van de dorpsidentiteit.
De 20e eeuw: verandering en nieuwe uitdagingen
De 20e eeuw bracht nieuwe uitdagingen voor Orxeta. De opkomst van industrie en toerisme aan de kust zorgde ervoor dat veel jonge inwoners naar steden als Benidorm en Alicante trokken op zoek naar werk en modern comfort. Hierdoor liep de bevolking terug en raakten sommige huizen en velden opnieuw in verval. Toch bleef een kern van bewoners trouw aan hun dorp en hielden zij de tradities en het dorpsleven levend.
Vanaf de jaren zeventig en tachtig begon een nieuwe fase: buitenlandse bezoekers ontdekten de charme van Orxeta. Geleidelijk vestigden zich hier gepensioneerden en natuurliefhebbers, vooral uit Noord-Europa, die de rust, de authenticiteit en de prachtige ligging wisten te waarderen. Zij knapten oude huizen op en hielpen mee aan de heropleving
van het dorp.
Een levend verleden
Vandaag de dag leeft de geschiedenis van Orxeta voort in de stenen muren, de smalle steegjes en de verhalen van haar inwoners. Tijdens de jaarlijkse fiestas komen verleden en heden samen in een uitbarsting van kleur, muziek en saamhorigheid. De kerk van San Nazario, het centrale plein en de traditionele wasplaats herinneren aan eeuwen van menselijke aanwezigheid en geven een tastbaar gevoel van continuïteit.
Orxeta is een dorp dat zijn verleden niet heeft weggestopt, maar juist koestert en deelt met wie er voor openstaat. Het is een plek waar je kunt voelen hoe mensen generaties lang hebben samengeleefd met het land en met elkaar, en waar elke steen een verhaal vertelt over overleven, hoop en vernieuwing.