Een verleden geworteld in klei en cultuur
Wanneer je door de straten van Orba wandelt, is het moeilijk je voor te stellen hoeveel eeuwen aan menselijke geschiedenis hier onder de stenen ligt verscholen. De witte gevels, de betegelde plinten, de smeedijzeren balkons – ze fluisteren eerder dan dat ze spreken, maar ze vertellen samen het verhaal van een dorp dat zijn wortels diep heeft geplant in de vruchtbare grond van de Marina Alta. De geschiedenis van Orba is er één van landbouw, ambacht, strijd, veerkracht én verbondenheid.
Van Moorse oorsprong tot christelijke herovering
Net als veel dorpen in het binnenland van Alicante heeft Orba een duidelijk Arabisch-Moorse oorsprong. De naam ‘Orba’ zelf zou afgeleid zijn van het Arabische “Urb”, wat zoiets betekent als ‘tuin’ of ‘waterplaats’. In de Moorse tijd, van de 8e tot de 13e eeuw, floreerde het dorp als onderdeel van een netwerk van kleine nederzettingen dat werd gevoed door ingenieuze irrigatiesystemen – acequias – die het droge berglandschap veranderden in vruchtbare oases.
Toen Jaume I van Aragón in de 13e eeuw het gebied heroverde tijdens de Reconquista, kwam Orba in christelijke handen. De islamitische bevolking werd aanvankelijk gedoogd, maar uiteindelijk grotendeels verdreven of bekeerd. De gronden werden verdeeld onder adellijke families en religieuze orden. In de eeuwen daarna bleef het dorp kleinschalig en agrarisch van karakter, maar de herinneringen aan zijn Moorse oorsprong bleven bewaard – in de structuur van de straten, in het gebruik van water, in de terrassen op de hellingen.
De eeuwen van landbouw en keramiek
Vanaf de 16e eeuw begint Orba zich langzaam maar zeker te ontwikkelen als een centrum van keramiekproductie. De kleirijke bodem en het bergwater bleken uitermate geschikt voor het maken van kruiken, potten en dakpannen. De pottenbakkers van Orba – alfareros – werden bekend in de hele regio. Vooral de ‘botijos’, traditionele Spaanse waterkruiken, vonden gretig aftrek.
De combinatie van landbouw en ambacht bepaalde het sociale en economische leven. Families werkten overdag op het land of in de werkplaats en kwamen ’s avonds samen op de pleinen of in de dorpskerk. De kerk, die nu nog steeds het hart van Orba vormt, werd in de loop van de 18e eeuw herbouwd op de fundamenten van een oudere kapel. Het christelijke geloof speelde vanaf dat moment een centrale rol in de dorpsgemeenschap, met processies, heiligenbeelden en jaarlijkse feesten.
19e en 20e eeuw: vooruitgang en vertrek
In de 19e eeuw kwam Orba, net als veel dorpen in het binnenland van Spanje, in aanraking met de eerste tekenen van modernisering. Nieuwe wegen werden aangelegd, wat het dorp beter bereikbaar maakte. Toch bleef het vooral agrarisch. De komst van textiel en industrie in andere regio’s leidde ertoe dat veel jonge mensen vertrokken naar Valencia of Barcelona. In de vroege 20e eeuw kwam daar een golf van emigratie bij, met name richting Latijns-Amerika: families uit Orba vestigden zich in Argentinië, Cuba en Mexico, op zoek 
naar nieuwe kansen.
Tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) bleef Orba relatief gespaard van zwaar geweld, maar de economische nasleep liet zich voelen. Honger, tekorten en onderdrukking maakten het leven zwaar. Toch bleef de dorpsgemeenschap veerkrachtig. In de jaren vijftig en zestig vond langzaam herstel plaats, mede dankzij het terugsturen van geld door geëmigreerde familieleden.
Een nieuw tijdperk: de komst van de buitenlanders
Vanaf de jaren 80 en vooral in de jaren 90 begon Orba een opvallende transformatie te ondergaan. Buitenlandse bezoekers ontdekten het dorp: eerst Engelsen, vervolgens ook Duitsers, Nederlanders en Belgen. Wat hen aantrok was niet alleen de zon, maar vooral de authenticiteit. Hier geen hoogbouw, maar stenen huizen met dikke muren. Hier geen resorts, maar wandelpaden en wijngaarden.
Velen kwamen voor een vakantie, keerden terug en besloten uiteindelijk zich blijvend te vestigen. De gemeente speelde hierop in door bouwgronden uit te geven aan de rand van het dorp, vooral in wijken als Les Costeres en La Plana. Zo ontstond er een kleine maar diverse gemeenschap van residentes extranjeros, die het dorpsleven niet verdrongen, maar juist aanvulden.
Een balans tussen oud en nieuw
Vandaag de dag leeft Orba in een unieke balans. Het historische hart van het dorp, met zijn pleintjes, zijn keramiekwinkels en zijn traditionele feesten, is intact gebleven. Tegelijkertijd heeft het moderne voorzieningen en een open blik op de wereld. De jaarlijkse feesten van San Sebastián en de Moros y Cristianos worden niet alleen gevierd door de lokale families die hier al generaties wonen, maar ook door nieuwe inwoners die zich verbonden voelen met hun nieuwe thuis.
Het is juist deze gelaagdheid in de geschiedenis – Moorse oorsprong, christelijke consolidatie, agrarisch vakmanschap, migratie en herontdekking – die Orba maakt tot wat het is: een dorp waar verleden en toekomst in elkaar overlopen als de kleuren van de zonsondergang boven de vallei.