Guardamar del Segura: een geschiedenis van strijd, heropbouw en overleving
Wie vandaag langs de zonnige boulevards van Guardamar del Segura wandelt, het zachte geroezemoes van de Middellandse Zee op de achtergrond, voelt nauwelijks nog iets van de woelige geschiedenis die deze plek eeuwenlang heeft getekend. En toch, wie zijn oor te luisteren legt bij de oude stenen, de kerken en de kasteelruïnes op de heuvel, hoort het gefluister van een verhaal dat doordrenkt is van strijd, rampspoed en bovenal: veerkracht.
De oudste sporen van bewoning
De wortels van Guardamar reiken ver, dieper dan de meeste bezoekers vermoeden. Al in de vroege prehistorie, duizenden jaren geleden, vonden mensen hun weg naar de vruchtbare oevers van de rivier de Segura. Overblijfselen van deze eerste bewoners zijn nog altijd te vinden: eenvoudige werktuigen, scherven van aardewerk, stille getuigen van een tijd waarin de rivier leven gaf aan een handvol nederige nederzettingen.
Romeinen en Moren: strategische vestiging aan zee
Maar pas in de Iberische en later de Romeinse tijd begint de regio rondom Guardamar echt tot bloei te komen. De Romeinen, met hun voorliefde voor strategisch gelegen plaatsen, vestigden hier een nederzetting die dienstdeed als landbouwkolonie en handelsplek. De rivier Segura was daarbij een belangrijke levensader; via het water werden landbouwproducten, vis en zout richting de grotere Romeinse steden vervoerd. Van die periode resteert weinig zichtbaar erfgoed, maar onder de aarde, in de stille lagen van de tijd, sluimeren de resten van villa's, wegen en misschien zelfs nog niet ontdekte tempeltjes. 
Na de Romeinen kwamen de Visigoten, en met hen een periode van instabiliteit, totdat in de 8e eeuw de Moren de macht overnamen. Guardamar – toen nog niet onder die naam bekend – werd onderdeel van al-Andalus, het islamitische Spanje. De Moren versterkten het gebied, bouwden landbouwterrassen en maakten gebruik van geavanceerde irrigatietechnieken om de dorre gronden vruchtbaar te maken. In deze tijd ontstaat er op de heuvel waar nu de ruïnes van het Castillo de Guardamar liggen een eerste serieuze verdedigingswerk: een fort dat als uitkijkpunt diende over de riviermonding en de kust.
Middeleeuwse vestingstad en de betekenis van haar naam
De naam 'Guardamar' – letterlijk ‘bewaker van de zee’ – begint pas in de middeleeuwen langzaam zijn intrede te doen. Na de christelijke herovering in de 13e eeuw, onder leiding van koning Alfonso X van Castilië, werd het fort uitgebreid en ontstond er rondom het kasteel een kleine, ommuurde stad. De Reconquista bracht nieuwe kolonisten, veelal afkomstig uit Catalonië en Aragón, die zich onder de bescherming van de kasteelmuren vestigden. Het stadje had een duidelijke taak: de kustlijn bewaken tegen piraten en invallen vanuit zee, een taak die het zijn naam en zijn identiteit zou geven.
Eeuwenlange strijd en angst voor piraten
De eeuwen die volgden waren niet vriendelijk voor Guardamar. Piraten uit Noord-Afrika, berucht om hun razzia’s, vielen de kust geregeld aan. Soms werden dorpen aan de kust letterlijk weggevaagd, inwoners weggevoerd naar verre slavenmarkten. De bewoners van Guardamar leefden in voortdurende spanning, altijd waakzaam, altijd voorbereid om zich 
terug te trekken binnen de kasteelmuren als er onheil dreigde.
De aardbeving van 1829 en heropbouw aan zee
Toch was de grootste vijand niet altijd de mens. In 1829 werd Guardamar, samen met veel andere dorpen in de Vega Baja, getroffen door een verwoestende aardbeving. Het oude stadje, gebouwd rond het kasteel, werd vrijwel volledig vernietigd. De ravage was enorm: huizen lagen in puin, de kerk was zwaar beschadigd en talloze inwoners verloren het leven of raakten gewond. Na de aardbeving besloot men om het stadje niet opnieuw op de heuvel te herbouwen, maar lager, dichter bij de kust, op de vlakkere gronden rondom de rivier. Dat besluit gaf Guardamar haar huidige ligging, dichterbij de zee dan ooit tevoren.
Het zand rukt op: een duinramp
In de decennia na de aardbeving krabbelde Guardamar langzaam overeind. Maar opnieuw loerde een dreiging, ditmaal niet uit de aarde, maar uit de lucht: het zand. De duinen, opgedreven door de felle zeewind, rukten op en dreigden het herbouwde dorp opnieuw te verslinden. Hele straten en akkers werden bedolven onder het zand, een langzame maar onstuitbare catastrofe. De zandduinen verplaatsten zich als stille woestijngeesten door de streek.
Om deze dreiging te keren, begon men eind 19e eeuw onder leiding van ingenieur Francisco Mira y Botella aan een ambitieus herbebossingsproject. Maar over de natuur in Guardamar vertel ik je later meer – voor nu blijven we nog even bij de geschiedenis van haar mensen.
Toerisme en traditie in de 20e eeuw
De 20e eeuw bracht nieuwe veranderingen. De economische basis van Guardamar bleef lang vooral bestaan uit landbouw, visserij en een beperkte zoutwinning, maar vanaf het 
midden van de eeuw begon langzaam het toerisme aan terrein te winnen. In de jaren zestig en zeventig kwamen de eerste Spaanse toeristen, gevolgd door bezoekers uit Frankrijk, Duitsland en uiteindelijk ook uit Nederland en Engeland. Toch groeide Guardamar minder explosief dan sommige andere kustplaatsen. Misschien juist omdat het zijn eenvoudige charme wilde bewaren, bleef het stadje een beetje op zichzelf, wars van de schreeuwerige hoogbouw die elders de kusten ging domineren.
Feesten, identiteit en herinnering
De oude tradities bleven springlevend. Jaarlijks wordt nog steeds het Moors en Christenen-festival gevierd, waarbij de straten tot leven komen met kleurrijke kostuums, historische optochten en het luide knallen van vuurwerk en musketten. In deze feesten herbeleeft Guardamar zijn verleden: de botsing tussen culturen, de strijd om identiteit, maar ook de vreugde om het samenzijn.
Guardamar vandaag: een stad met een verleden
En zo is Guardamar vandaag de dag geworden wat het is: een stadje dat zachtjes ademt op het ritme van de zee, gevormd door eeuwen van strijd, verlies en vernieuwing. Achter de zonnige terrassen, de vriendelijke boulevards en de zachte zeebries ligt een geschiedenis die niet vergeten wil worden. Wie goed kijkt, ziet haar nog overal: in de oude kasteelmuren die standhouden tegen de tand des tijds, in de stoere kerk van San Jaime Apostol, die waakt over de stad zoals ooit de kasteeltoren dat deed, en in de verhalen van haar mensen, verhalen die al generaties lang van vader op zoon worden doorgegeven.
Guardamar del Segura: bewaker van de zee, en bewaker van haar eigen ziel.