Een nederzetting met oude wortels
Wie door de stille straatjes van Cañada loopt, voelt haast onmiddellijk dat dit dorp ouder is dan het op het eerste gezicht lijkt. Hoewel de huizen witgekalkt en de pleinen eenvoudig zijn, ligt onder die bescheiden buitenkant een geschiedenis die eeuwen teruggaat. Het dorp heeft zijn wortels in de middeleeuwen, al zijn er aanwijzingen dat het gebied al veel eerder werd bewoond door Iberische stammen en later door Romeinen, die hier hun wegen en villa’s bouwden. Archeologische vondsten in de regio — fragmenten van keramiek, resten van muren en oude munten — vertellen een verhaal van continuïteit: telkens weer vonden mensen hier een thuis, aangetrokken door de vruchtbare grond en de strategische ligging tussen berg en vallei.
Moorse tijden: landbouw en vesting
De naam *Cañada*, afgeleid van het Spaanse woord voor “doorgang” of “kuddepad”, verraadt een belangrijke functie van het dorp in de Moorse periode: het lag op een route waarlangs herders hun kuddes dreven en reizigers de bergen overstaken. In de 8e eeuw werd het gebied veroverd door de Moren, die nieuwe technieken brachten voor irrigatie en landbouw en het landschap vormgaven met terrassen en kanalen. Onder hun heerschappij ontwikkelde Cañada zich tot een kleine maar goed georganiseerde agrarische gemeenschap, met wijngaarden, olijfboomgaarden en boomgaarden vol fruit. Water werd zorgvuldig verdeeld en het dorp stond bekend om zijn bescheiden maar stabiele productie.
Er wordt aangenomen dat het oorspronkelijke dorp in die tijd nog hoger op de heuvel lag en werd beschermd door eenvoudige muren en een wachttoren. De smalle straatjes van het huidige centrum zouden hun oorsprong vinden in de kronkelende steegjes die bedoeld waren om de felle zon te temperen en vijanden te verwarren.
De Reconquista en een nieuwe orde
In de 13e eeuw veranderde alles toen de christelijke troepen van Jaime I het gebied veroverden tijdens de *Reconquista*. De islamitische bevolking werd onderworpen aan nieuwe heersers en moest hogere belastingen betalen, maar mocht aanvankelijk op hun land blijven werken. De moskee werd omgebouwd tot kerk, en het sociale en religieuze leven werd ingericht volgens christelijke normen. Cañada werd toegewezen aan een edelman die het als een van zijn vele bezittingen bestuurde en het land verpachtte aan de lokale boeren.
Toch bleef de aanwezigheid van de Moriscos — bekeerde moslims — tot ver in de 16e eeuw merkbaar. Ze verzorgden de landbouw, hielden de irrigatiesystemen in stand en droegen bij aan de culturele rijkdom van het dorp. Dat veranderde abrupt in 1609, toen koning Filips III het bevel gaf om alle Moriscos uit Spanje te verdrijven. In Cañada leidde dit tot een bijna volledige ontvolking; huizen en velden raakten verlaten en het dorp viel bijna stil. Pas tientallen jaren later kwamen nieuwe kolonisten uit Aragón en Castilië naar de 
regio om het land opnieuw te bewerken en het dorp nieuw leven in te blazen.
De opbouw in de 18e en 19e eeuw
In de 18e eeuw begon Cañada langzaam weer op te bloeien. De landbouw bleef de belangrijkste economische pijler: olijven, amandelen en druiven werden op de terrassen verbouwd en verkocht op de markten van Villena en Biar. De kerk van San Cristóbal werd vergroot en het dorpsplein kreeg zijn huidige vorm. De inwoners organiseerden dorpsfeesten en processies die vandaag de dag nog steeds een belangrijk onderdeel vormen van de lokale identiteit.
De 19e eeuw bracht onrust in Spanje, en ook Cañada voelde de gevolgen. Tijdens de Carlistenoorlogen werd het dorp meermaals geconfisqueerd door verschillende strijdende partijen, en mannen werden opgeroepen om te vechten. In die periode werd ook een nieuwe weg aangelegd die Cañada beter verbond met de omliggende dorpen, waardoor handel en contact met de buitenwereld toenamen. De bevolking bleef echter grotendeels zelfvoorzienend en trouw aan de oude ritmes van het dorpsleven.
De 20e eeuw: oorlog, crisis en wederopbouw
De Spaanse Burgeroorlog (1936–1939) liet zijn sporen na, al lag het dorp ver van de frontlinies. De politieke verdeeldheid sneed door families heen en na de oorlog heerste er armoede. Toch hield de gemeenschap stand en bleef de landbouw het dorp voeden. In de jaren vijftig en zestig trokken veel jonge mensen weg naar de steden of naar het buitenland om werk te vinden, waardoor het inwonersaantal tijdelijk daalde. Tegelijkertijd begon het wegennet zich te verbeteren en vond langzaam ook elektriciteit, stromend water
en later telefonie zijn weg naar het dorp.
Vanaf de jaren ’80 begon een nieuwe periode van stabiliteit. Hoewel de landbouw minder winstgevend werd, wisten veel families hun wortels te behouden en bleven ze het land bewerken, vaak naast ander werk in de nabije steden. Het toerisme aan de kust liet Cañada grotendeels ongemoeid, waardoor het zijn authentieke karakter behield. Wel kwamen in de jaren negentig en daarna enkele buitenlandse families hier wonen, aangetrokken door de rust en de lage huizenprijzen.
Een geschiedenis die nog altijd voelbaar is
Vandaag de dag ademt Cañada nog steeds de geschiedenis van een dorp dat vele stormen heeft doorstaan, maar nooit zijn ziel verloor. De kerkklokken luiden zoals ze dat al eeuwen doen, en de straatjes vertellen verhalen van Moren, Reconquista en feodale heren. Tijdens de jaarlijkse festiviteiten ter ere van San Cristóbal worden oude liederen gezongen en traditionele gerechten geserveerd, alsof de tijd hier minder haastig verstrijkt. En in de stenen muren, de oude fonteinen en de dorpspleinen klinkt nog steeds het fluisteren van generaties die hier leefden, werkten en hun stempel drukten op dit bijzondere stukje Alicante.