Een stad gevormd door handel, strijd en gemeenschap
Wie vandaag over het dorpsplein van Ondara wandelt, waar de terrassen onder de sinaasappelbomen langzaam vollopen en het leven zijn vertrouwde ritme volgt, beseft misschien niet meteen hoe diepgeworteld dit plaatsje is in de geschiedenis van de Marina Alta. Achter de witte gevels en moderne winkels schuilt een verleden dat in lagen over elkaar ligt – van Moorse akkerbouw tot christelijke verstedelijking, van markten vol zijde en amandelen tot een spoorlijn die kwam en ging. Ondara is geen museumdorp, maar een levend boek met bladzijden die nog altijd worden omgeslagen.
Van Andalus tot grensplaats
De oorsprong van Ondara ligt, zoals bij zoveel plaatsen in het zuidoosten van Spanje, in de tijd van al-Andalus. Rond de 8e tot 13e eeuw ontwikkelde zich op deze vruchtbare plek een islamitische nederzetting, ingebed in een landschap van palmen, amandels en graanvelden, doorkruist door irrigatiekanalen en met uitzicht op de bergen van de Segària. De Arabische invloed is tot op vandaag voelbaar in de indeling van het oude centrum: smalle straatjes, kronkelend gebouwd rondom een centraal punt waar de moskee heeft gestaan.
In 1244 kwam de streek onder christelijke controle, na het Verdrag van Almizra, dat de grenzen bepaalde tussen de Kroon van Castilië en die van Aragón. Ondara viel voortaan onder de invloedssfeer van het koninkrijk Valencia, en kreeg een nieuwe rol als grensplaats tussen culturen. De moslims werden aanvankelijk gedoogd als mudéjares, maar leefden onder toenemende beperkingen. In de vroege 17e eeuw werden zij uiteindelijk massaal verdreven – een gebeurtenis die het dorp, net als zovele andere plaatsen, diep trof. Velden raakten tijdelijk verlaten en een deel van de infrastructuur viel stil. Toch zou Ondara zich herpakken.
Ambacht, markt en de opkomst van een handelsstadje
In de daaropvolgende eeuwen groeide Ondara uit tot een belangrijk regionaal centrum. Dankzij de ligging aan handelsroutes tussen Valencia en de zuidelijkere steden ontstonden er markten en nijverheid. Amandelen, rozijnen, zijde en later citrus vonden hier hun weg van boer naar handelaar. In de 18e en 19e eeuw bloeide Ondara op als ambachtelijk stadje met een sterke agrarische én commerciële basis.
Het hart van deze ontwikkeling werd gevormd door de bouw van de Plaza de Toros – een imposante ronde arena uit 1901 die symbool stond voor de culturele identiteit van het dorp. Niet alleen als plek van stierengevechten, maar ook als ontmoetingsplek voor festiviteiten, markten en zelfs politieke bijeenkomsten. De arena – met haar unieke architectuur en witgeschilderde gevels – is vandaag de dag nog altijd een van de trotsen van Ondara.
De trein die kwam en ging
In het begin van de 20e eeuw bereikte de spoorlijn Ondara, als onderdeel van de lijn Carcaixent–Dénia. Deze verbinding bracht niet alleen goederen, maar ook mensen: arbeiders, ambachtslieden, reizigers. Het station van Ondara werd een symbool van vooruitgang. Toch was deze periode van verbondenheid van korte duur. In de jaren ’70 werd het personenvervoer op de lijn stopgezet, en het spoor langzaam verlaten. Wat resteerde was het geheugen van een trein die ooit dagelijks tussen dorp en wereld reed.
Modernisering en de balans tussen oud en nieuw
De tweede helft van de twintigste eeuw bracht opnieuw verandering. De landbouw bleef belangrijk, maar ook nieuwe sectoren deden hun intrede: dienstverlening, detailhandel, onderwijs. De komst van de snelweg AP-7 en de bouw van het winkelcentrum Portal de la Marina gaven Ondara een moderne economische impuls, zonder dat het zijn traditionele karakter volledig verloor. Nieuwe woonwijken ontstonden aan de rand van het oude centrum, maar het hart van het dorp bleef kloppen in de pleinen, de kerk en de oude arena.
Feesten zoals de Moros y Cristianos kregen nieuwe glans, maar bleven trouw aan hun oorsprong. De Fira de Fires, een meerdaags cultureel evenement in de herfst, combineert traditionele ambachten met moderne gastronomie en trekt jaarlijks duizenden bezoekers. Hierin toont Ondara haar ware aard: een plaats die weet te verbinden – tussen oud en nieuw, tussen binnenland en kust, tussen bewoner en bezoeker.
Een levende geschiedenis in dagelijkse details
Vandaag is Ondara een plaats waar de geschiedenis niet alleen wordt verteld in boeken of bordjes, maar voelbaar is in de straten. In de boog van een huisdeur, in een straatnaam, in de verhalen van ouderen op een bankje in de schaduw. Het is een geschiedenis die niet werd geschreven door koningen of veldheren, maar door boeren, winkeliers, onderwijzers en muzikanten. Een verhaal van een gemeenschap die zichzelf telkens opnieuw vormde – zonder zichzelf te verliezen.