Een dorp met wortels in de Moorse tijd
Sanet y Negrals, gelegen in de Marina Alta, draagt een geschiedenis met zich mee die teruggaat tot de tijd van de Moren. Net als veel dorpen in de vallei ontstond ook Sanet als een kleine agrarische nederzetting onder Arabisch bewind, waarschijnlijk ergens tussen de 8e en 10e eeuw. De naam ‘Sanet’ heeft vermoedelijk Arabische wortels, mogelijk afgeleid van een term voor ‘rustplaats’ of ‘bron’. De aanwezigheid van irrigatiekanalen en terrasbouw, typisch voor de Moorse landbouw, bevestigt deze oorsprong.
In deze periode werd het dorp opgebouwd uit bescheiden huizen van steen en leem, met smalle straatjes die verkoeling boden in de hete zomers. Het was een plek waar het leven draaide om landbouw, met een gemeenschap die leefde van de amandelen, olijven, druiven en johannesbrood die de omliggende heuvels opleverden. In de vallei heerste een zekere vrede, hoewel het dorp onderworpen was aan de heerschappij van de emirs in Valencia.
De Reconquista: een nieuwe orde
De vrede werd verstoord toen de christelijke legers van Jaime I in de 13e eeuw het gebied veroverden tijdens de Reconquista. Sanet werd ingelijfd in het koninkrijk Aragón en kreeg nieuwe heren: adellijke families en militairen die hadden meegevochten in de oorlog werden beloond met stukken land. Toch mochten de moslims — de zogenoemde mudéjares — aanvankelijk blijven en bleven ze werken op het land, nu als horigen van hun christelijke heren.
De komst van de christenen bracht een nieuwe sociale orde met zich mee. Er werden kerken gebouwd, en processies en katholieke feestdagen maakten hun opwachting in het dagelijks leven. Toch bleven de moslimtradities en de Arabische taal nog lange tijd voortleven in de huizen en op de velden. Sanet en Negrals waren destijds nog afzonderlijke gehuchten, elk met hun eigen kern en gemeenschap, maar beide met dezelfde economische afhankelijkheid van de landbouw.
De verdrijving van de Moriscos: een leeg dorp
In 1609 volgde een ingrijpende gebeurtenis: koning Filips III gaf het bevel tot de uitwijzing van de Moriscos, de afstammelingen van moslims die zich tot het christendom hadden bekeerd. Ook Sanet en Negrals werden hierdoor geraakt. De inwoners werden gedwongen hun huizen en akkers achter te laten en werden afgevoerd naar de kust, waar schepen hen naar Noord-Afrika brachten. Het dorp liep leeg en de zorgvuldig aangelegde terrassen en irrigatiekanalen raakten in verval.
Het zou tientallen jaren duren voordat de koninklijke autoriteiten nieuwe kolonisten wisten aan te trekken, voornamelijk uit Aragón en Catalonië. Deze nieuwe bewoners brachten hun eigen gebruiken en taal mee en herstelden langzaam maar zeker de verlaten huizen en verwaarloosde velden.
Sanet en Negrals: twee dorpen worden één
Gedurende de 17e en 18e eeuw groeiden Sanet en Negrals langzaam weer uit tot levendige gehuchten. De bevolking bleef echter klein en de twee kernen bleven lange tijd 
gescheiden, elk met hun eigen parochie en identiteit. Pas in de 19e eeuw werd de bestuurlijke samenvoeging van de twee gehuchten officieel en ontstond de gemeente Sanet y Negrals zoals we die vandaag kennen.
De nieuwe gemeente bleef een typisch landbouwdorp, waar het leven zich afspeelde rond de kerk en het dorpsplein. De Spaanse onafhankelijkheidsoorlog aan het begin van de 19e eeuw en de Carlistenoorlogen later in de eeuw lieten hun sporen na: het dorp leverde mannen voor de strijd, en er werden belastingen en voorraden gevorderd, maar echte veldslagen werden hier niet uitgevochten. De geïsoleerde ligging hield de gemeenschap relatief beschermd tegen de grootste rampen.
De 20e eeuw: emigratie en modernisering
In de 20e eeuw kreeg Sanet y Negrals, zoals zoveel dorpen in de regio, te maken met grote veranderingen. De industrialisering van Spanje en de trek naar de steden zorgden voor een bevolkingskrimp. Jongeren verlieten het dorp op zoek naar werk in Valencia, Barcelona of zelfs in Zuid-Amerika en later in Frankrijk en Duitsland. Veel huizen stonden leeg en velden werden verlaten.
Toch bleven de dorpsfeesten, processies en markten standhouden en gaven ze de gemeenschap haar hart en ziel. In de tweede helft van de eeuw kwam er langzaam een kentering: de komst van elektriciteit, waterleidingen en betere wegen bracht het dorp dichter bij de moderne wereld. De landbouw bleef belangrijk, maar nieuwe vormen van inkomen dienden zich aan, zoals toerisme en dienstverlening.
Nieuwe bewoners en herontdekking
Vanaf de jaren ’80 en ’90 werd Sanet y Negrals ontdekt door buitenlanders, vooral uit Noord-Europa, die de charme van het dorp zagen en er huizen kochten om op te knappen. Deze nieuwe bewoners brachten frisse energie, herstelden verwaarloosde panden en integreerden zich in het dorpsleven. Vandaag de dag woont een kleurrijke mix van Spanjaarden en buitenlanders naast elkaar, en is het dorp opnieuw een levendige gemeenschap met een open blik naar de toekomst en een diepe waardering voor haar verleden.
Een levend verleden
Wie vandaag door Sanet y Negrals wandelt, loopt door een dorp waar de geschiedenis nog zichtbaar en voelbaar is: de smalle straatjes, de kerk, de oude irrigatiekanalen en de traditionele huizen vertellen samen het verhaal van generaties mensen die hier hebben geleefd en gewerkt. Van Moorse boeren tot christelijke kolonisten, van verlaten dorpen tot een nieuwe bloei — het dorp heeft zich telkens weten aan te passen en te overleven.
Sanet y Negrals is een plek die je herinnert aan de kracht van veerkracht en gemeenschap. De echo’s van het verleden klinken nog altijd door in de feesten, de verhalen en de muren van het dorp. En wie goed luistert, hoort ze tijdens een wandeling door de straten en over het dorpsplein: de stemmen van hen die hier kwamen, bleven, vertrokken en weer terugkeerden.