Een lang en verzengend zomerhoofdstuk
begin augustus beleefde Spanje een van de langste hittegolven sinds 1975. Volgens de Spaanse meteorologische dienst AEMET duurde het extreme warmtescenario zestien dagen; slechts de golven van 2015 (26 dagen) en van juli 2022 (18 dagen) hielden langer aan. Toen de hitte op 3 augustus begon, stroomde hete lucht vanuit Noord‑Afrika over het Iberisch Schiereiland en bleef verankerd onder een standvastig hogedrukgebied. De temperaturen liepen in grote delen van het land dagenlang op tot boven de 40 °C, en in de valleien van Guadalquivir, Guadiana en Segura zelfs tot 44 °C of hoger. Door de uitzonderlijke duur kleurde het nationale waarschuwingssysteem vrijwel permanent rood en oranje; AEMET registreerde tijdens de eerste helft van de zomer maar drie dagen zonder een rode waarschuwing. Meteorologen wijzen op een duidelijke trend: hittegolven zijn de afgelopen decennia frequenter en langer geworden doordat het klimaat opwarmt.
Recordhitte en regionale verschillen
Tijdens het laatste weekend van de hittegolf, 16 en 17 augustus, bereikten de temperatuurpieken historische waarden. Op zondag 17 augustus registreerde de luchthaven van Jerez de la Frontera in Andalusië 45,8 °C, de hoogste temperatuur van de episode. Andere meetstations in El Granado (Huelva), La Rambla (Córdoba), Montoro en Morón de la Frontera (beide Andalusië) en Tomares noteerden maxima van 45,2 °C tot 45,4 °C. In totaal overschreden 239 stations van AEMET de 40 °C, 105 locaties kwamen boven de 42 °C en 22 stations tikten 44 °C aan. Dat vrijwel alle meetpunten met zulke extreme waarden in het zuiden liggen, onderstreept de grote regionale verschillen: terwijl in het binnenland van Galicië, Asturië en het Cantabrisch gebergte de temperatuur dankzij kustbewolking rond de 30 °C bleef, beleefden Murcia, Valencia en Andalusië tropische nachten waarin het kwik niet onder de 25 °C zakte. In Doña Mencía (Córdoba) werd ’s nachts zelfs 31,8 °C gemeten en in Osuna 30,8 °C. Ook elders bleven de nachten klam en warm – een belangrijke factor voor de gezondheidsrisico’s.
Gezondheidsrisico’s en sterfte
De combinatie van extreem hoge dagwaarden en tropische nachten heeft een zware tol geëist. Volgens het Spaanse monitoringsysteem MoMo werden tussen 1 juni en 16 augustus 2025 al 2.398 sterfgevallen aan de hitte toegeschreven. Het ministerie voor Ecologische Transitie meldde dat in de periode 16 mei – 13 juli 76 keer het maximale waarschuwingsniveau werd ingesteld en dat ruim 1.180 overlijdens aan de hittegolven werden gekoppeld; 95 % betrof mensen ouder dan 65 jaar en 59 % was vrouw. Volgens gezondheidsstatistieken zijn slechts twee procent van de dodelijke slachtoffers het gevolg van een klassieke zonnesteek; het merendeel overlijdt aan verergering van hart‑ en luchtwegaandoeningen. Enkele incidenten kregen landelijke aandacht: een 70‑jarige man uit Plasencia en een 77‑jarige voormalige burgemeester van La Rambla bezweken aan hitteberoerte. Onderzoekers verwijzen ook naar de zomer van 2022, toen volgens een studie van ISGlobal 11.324 hittegerelateerde overlijdens in Spanje werden geregistreerd – een van de hoogste aantallen in Europa. Die cijfers tonen dat hittegolven grote volksgezondheidsproblemen veroorzaken en vooral ouderen treffen.
Bosbranden en ecologische impact
Naast het menselijke leed veroorzaakte de aanhoudende warmte een zware vuurzee. In augustus 2025 gingen volgens de Europese bosbrandinformatiedienst EFFIS al 343.862 hectare Spaanse natuur in vlammen op – meer dan het vorige record van 306.555 hectare in 2022. Slechts 223 branden waren verantwoordelijk voor het verwoeste areaal; dit wijst op de ongekende intensiteit van individuele brandhaarden. Grote vuurfronten in Castilla y León, Galicië en Extremadura legden in enkele weken 160.000 hectare plat. De extreme hitte, lage luchtvochtigheid en plotselinge windstoten veranderden bos- en heidegebieden in explosief brandbaar materiaal. Hoewel de regering meer dan 3.400 soldaten en buitenlandse blusploegen inzette, bleef het blussen bijna onmogelijk; meer dan 5.300 bewoners werden geëvacueerd en minstens vier mensen, waaronder een brandweerman, kwamen om. Het vuur veroorzaakte niet alleen materiële schade maar bedekte delen van het land met rook; door dit filter stegen de temperaturen aan de oostkust minder snel dan verwacht, maar de rook leidde op andere plaatsen juist tot gevaarlijkere luchtkwaliteit.
Het begin van het einde: een Atlantische uitbraak
Maandag 18 augustus markeerde volgens de meteorologen officieel het einde van de hittegolf. Een ‘vaguada’, een lagedrukgebied afkomstig uit het noordoosten van de Atlantische Oceaan, begon koelere lucht naar het Iberisch Schiereiland te sturen. Hierdoor daalden de maximumtemperaturen in het noordwesten en binnenland met wel tien graden vergeleken met het weekend. In Galicië en de Cantabrische kust zakten de maxima naar 28 °C, terwijl Sevilla en Badajoz teruggingen van 44 °C naar ongeveer 35 °C. Regio’s als Murcia en het zuidelijke deel van de provincie Alicante bleven echter onder rood alarm, omdat de thermometer daar nog tot 44 °C kon stijgen. Elders bleven oranje of gele waarschuwingen van kracht voor hitte en voor onweersbuien; vooral in de oostelijke bergketens (Pirineo de Lleida en Sistema Ibérico) werden zware stormen met sterke windstoten verwacht.
Ook de voorspellingen voor de komende dagen tonen een grillig beeld. Meteorologen van LaSexta en andere weerplatforms waarschuwden dat de grootste verkoeling pas vanaf dinsdag voelbaar zou worden, wanneer de koude lucht over heel Spanje uitgespreid raakt. In sommige steden zou de temperatuurverschillen extreem zijn: in Vitoria zouden de maxima van 40 °C naar 24 °C dalen, terwijl minima in Valladolid terugzakken naar 18 °C. Desondanks bleven de nachten in het zuiden en aan de Middellandse Zeekust benauwd, mede door hoge luchtvochtigheid. De AEMET voorspelde dat de komende dagen nog steeds waarden boven 35 °C mogelijk zijn in de zuidelijke helft en op de Balearen en Canarische Eilanden, en dat in het Guadalquivirdal zelfs 40 °C kan worden gehaald
Een hittegolf van historische omvang
Hoewel de hittegolf een eind heeft, zal ze de boeken ingaan als een van de meest extreme. De AEMET kwalificeerde het evenement als de vijfde langste hittegolf sinds de metingen begonnen, met zestien aaneengesloten dagen van hoge temperatuur. Alleen de hittegolven van 2015 en 2022 duurden langer; de zomer van 2003 kende eveneens een episode van zestien dagen. Tijdens de recente episode werden op zaterdag 16 augustus 224 stations met maxima van minstens 40 °C geregistreerd en overschreden 64 stations de 42 °C. In Montoro (Córdoba) werd 44,7 °C genoteerd, in Carcaixent (Valencia) 44,3 °C en in Fuentes de Andalucía 44,2 °C. Ook deze cijfers tonen hoe wijdverbreid het extreme weer was.
Naast zijn lengte kenmerkt de hittegolf zich door hoge aantallen ‘noches infernales’ en ‘noches tórridas’, nachten waarin het niet afkoelde tot respectievelijk onder 30 °C en 25 °C. Zulke nachten bemoeilijken het herstel van het lichaam en verhogen het risico op uitdroging en hartproblemen. AEMET meldde dat in 118 stations de temperatuur niet onder de 25 °C kwam. Deze combinatie van hoge dagtemperaturen en warme nachten verklaart mede de grote druk op de spoeddiensten en de stijging in sterftecijfers.
De veranderende klimaatcontext
Wetenschappers verbinden de intensiteit en frequentie van deze hittegolf met de bredere trend van klimaatverandering. Onderzoek van AEMET toont dat het aantal dagen met hittegolf per decennium met ongeveer drie stijgt. De warmte van 2025 volgt op een reeks warme jaren: 2022 noteerde al twee lange hittegolven en bleek volgens de Europese gezondheidsautoriteiten verantwoordelijk voor 11.324 hittegerelateerde sterfgevallen in Spanje. Sinds 2015 komen hittegolven vaker voor; de gebeurtenissen van 2022 en 2023 verstoorden reeds het recordaantal provincies dat gelijktijdig door een hittegolf werd getroffen. De data suggereren dat niet alleen de gemiddelde temperaturen stijgen, maar dat extreme waarden steeds vaker voorkomen. De AEMET‑delegatie in de Comunidad Valenciana benadrukt dat het maximumaantal provincies dat in één jaar door een hittegolf wordt getroffen sinds 1975 statistisch significant is toegenomen.
Deze ontwikkeling plaatst extra druk op de gezondheidszorg, infrastructuur en energievoorziening en vraagt om aanpassingsmaatregelen. Vooral kwetsbare groepen, zoals ouderen en mensen met chronische aandoeningen, hebben baat bij koele schuilplaatsen en sociale zorgnetwerken. Daarnaast eisen klimaatexperts investeringen in brandpreventie, bosbeheer en hittestresbestendige steden. De rampzalige branden van 2025 tonen hoe droogte en hitte samen een perfecte storm vormen. Voor beleidsmakers wordt het steeds dringender om maatregelen tegen klimaatverandering te koppelen aan lokale adaptatie, zodat toekomstige hittegolven minder slachtoffers maken en minder schade veroorzaken.
Bronnen: El País, El Español, Infobae, Euronews, LaSexta, RTVE, Climática, Eldiario.es, Heraldo